Σπάνια γράφω κείμενα λίγες ώρες μετά από τέτοιες συγκλονιστικές ήττες ή νίκες. Δεν βρίσκω το κουράγιο ούτε την διάθεση, ειδικότερα όταν η καθημερινότητα σε πνίγει με τα θέλω της. Αλλά σήμερα το πρωί όταν σχεδόν άυπνος μπήκα στο αυτοκίνητο για την μακρά διαδρομή προς την εργασία μου, το μυαλό μου ήταν ακόμα σε κατάσταση θολούρας και θλίψης. Και παρότι το ξεγελούσα με πραγματικά και φανταστικά προβλήματα, σε λίγα λεπτά επέστρεφε στην ερώτηση που μου έχει καρφωθεί στο υποσυνείδητο από εχθές το βράδυ.
Τι σημαίνει και τι σηματοδοτεί αυτή η συγκλονιστική ήττα για τον Ολυμπιακό και το μέλλον του; Η απάντηση μου κινείται ανάμεσα σε 3 έννοιες: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης, opportunity, momentum.
Για να το εξηγήσω αυτό όμως, καλύτερα θα πρέπει να σας γυρίσω πίσω στο 1992-93 και τις πρώτες μου εικόνες από τον Ολυμπιακό στην τότε FIBA Euroleague. Ο Ολυμπιακός συμμετέχει για πρώτη φορά στην κορυφαία διασυλλογική διοργάνωση από το 1978-79 και καταλήγει να αντιμετωπίσει σε σειρά αγώνων την Λιμόζ του Μπόζινταρ Μάλκοβιτς. Αυτή θα ήταν και η πρώτη φορά που οι ερυθρόλευκοι θα αντιμετώπιζαν τους Γάλλους. (Ακολούθησαν 9 αναμετρήσεις σε 5 χρόνια όπου και τους κερδίσαμε μόνο 2 φορές – καθώς μας έδερναν εντός εκτός και επί τα αυτά.) Παρόλα αυτά στα προημιτελικά της σεζόν 1992-93, ο Θρύλος με Πάσπαλι, Μπέρι και τον Γιάννη Ιωαννίδη σε ρόλο αναγεννητή της ομάδας, ζόρισαν τους Γάλλους (και μελλοντικούς πρωταθλητές) για ένα εισιτήριο στο F4 που θα γινόταν στο ΣΕΦ. Αυτό που δεν γνωρίζετε οι νεότεροι και σας προτείνω να ρωτήσετε και κάποιους μεγαλύτερους που εμπιστεύεστε, είναι ποια ήταν η σημασία της έδρας εκείνη την εποχή. Μιλάμε για εποχές που το ΣΕΦ θύμιζε καμίνι από άποψη κερκίδας, οπότε και μόνο η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα τέτοιο τουρνουά έμοιαζε απίστευτη ευκαιρία και πλεονέκτημα. Ο Ολυμπιακός είχε ένα opportunity να φέρει ένα τουρνουά στο σπίτι του και να κάνει την έκπληξη βάση έδρας, σε μια εποχή που η άμυνα στην οποία διακρινόταν ο Ιωαννίδης έδινε τίτλους.
Στο πρώτο παιχνίδι ο Ολυμπιακός νίκησε (70 – 67) στην Πάτρα (λόγω τιμωρίας του ΣΕΦ για επεισόδια σε έναν αγώνα της φάσης των ομίλων με την Ρεάλ – ναι αυτοί, θα τους βρούμε και παρακάτω), οι Λιμουζό με προπονητή τον Μπόζινταρ Μαλκοβιτς και σταρ τον Μάικλ Γιανγκ πήραν την πρόκριση στα ημιτελικά όμως, χάρη στις δύο νίκες που πέτυχαν στην έδρα τους. Αρχικά με δύσκολη νίκη στο δεύτερο ματς (59-53) και εν συνεχεία στο καθοριστικό τρίτο (60-58) που κρίθηκε σε μια απόφαση των διαιτητών (όταν και αποφάσισαν ότι ο Πάσπαλιε πάτησε τη γραμμή στο τελευταίο λεπτό της αναμέτρησης), και στην συνέχεια στο νικητήριο καλάθι του παλαιού γνώριμου μας Γιούρι Ζντόβς. Η φάση με την γραμμή του Ζάρκο (που λόγω τεχνολογίας του βίντεο της εποχής δεν μπορούμε ακόμα και σήμερα να πούμε με βεβαιότητα ότι ήταν σωστή) είναι το πρώτο αίμα. (Τα έχει αναλύσει ο Kpapan ΕΔΩ). Μια στιγμή που θα έπρεπε να μας προϊδεάσει για την συνέχεια. Αλλά εμείς ως αφελείς γαύροι (μπασκετόγαυροι δεν είχαμε βαφτιστεί ακόμα, ήθελε λίγο δραματουργία το όλο ζήτημα), την περάσαμε στο ντούκου. Ο έφηβος Red Emerald δεν μπορεί να το χωνέψει αλλά δεν έχει και άλλη επιλογή και το πίνει το φαρμάκι. Χαμένο opportunity και προχωράμε.
Την άνοιξη του 1994 έρχεται όμως το πρώτο βαρύ χτύπημα ο τελικός του Τελ Αβιβ. Ο υπερπλήρης Ολυμπιακός με την καλύτερη frontline που έχουμε παρουσιάσει ποτέ και σε ένα μπάσκετ που κυριαρχούσε το παιχνίδι στο ποστ και οι λαβές ελληνορωμαϊκής, σε συνδυασμό με την φθορά του αντιπάλου στα φάουλ. Κεφαλαιοποιεί την ποιότητα του, περνάει τρένο την Regular season, δυσκολεύεται στα Play Off απέναντι στην Buckler Bologna, κερδίζει τον ψυχοφθόρο εμφύλιο στον ημιτελικό απέναντι στον ΠΑΟ και πάει στον τελικό όπου και γίνεται θύμα της Μπανταλόνα που, surprise – surprise, δεν παίζει αυτό το στυλ μπάσκετ. “Τι έγινε ρε παιδιά;”, είπαμε όσοι είμασταν πιο προσηλωμένοι στα τεχνικά ζητήματα, “αυτοί γιατί τρέχουν έτσι και δεν κάθονται να τους δείρουμε;” Έχουν και έναν ψηλό που σουτάρει τρίποντα, αχαχαχα ας γελάσω να περάσουν τα παιδιά να τα φιλέψουμε. Η Μπανταλόνα όμως δεν ήταν μια τυχαία ομάδα που της έκατσε ο τελικός, όπως νομίζουν οι περισσότεροι αλλά ένας πολύ πιο έμπειρος οργανισμός. Είχε μάλιστα ηττηθεί στον τελικό την προπροηγούμενη χρονιά στην Πόλη με ένα ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ μπάζερ μπίτερ του Σάσα Τζόρζεβιτς που σούταρε λίγο κάτω από την σέντρα.
Επιπροσθέτως έφερνε στον πάγκο της τον Ζέλικο Ομπράντοβιτς, που ήταν έτη φωτός μπροστά σε σκέψη και αντίληψη του παιχνιδιού, και μια γενιά έμπειρων Ισπανών παικτών που πρέσβευε πολύ νωρίτερα το στυλ μπάσκετ που μας κέρδισε όλους τα επόμενα χρόνια. Δείγμα του πόσο πιο έτοιμοι ήταν είναι ότι απέκλεισαν την Real Madrid στα Play Off και στον ημιτελικό την Μπαρτσελόνα. Θα μπορούσαμε θεωρητικά να είχαμε κερδίσει αν δεν έπαιζαν μπουνιές ο συγχωρεμένος ο Ρόι με τον Παπαδάκη παραμονή του τελικού και αν ο Πάσπαλιε έβαζε τις περιβόητες βολές ή απλά αν αστοχούσε ο Κορνίλιους Τομπσον. Όμως τίποτα από αυτά δεν έγινε! Και ο τρόπος της ήττας πάγωσε οποιονδήποτε παρακολουθούσε από κοντά το μπασκετικό γίγνεσθαι – όμως ήταν μπασκετικά δίκαιο άσχετα αν μας πόνεσε τόσο. Άλλο ένα χαμένο opportunity και προχωράμε. (Πληροφοριακά για μεγαλύτερους και νεότερους διαβάστε τα πονήματα των Manolo77 και Navaho σχετικά με αυτή την ανείπωτη ήττα που στιγμάτισε όλο τον ερυθρόλευκο κόσμο για δεκαετίες!)
Η ζωή όμως συνεχίζεται αλλά όχι πάντοτε με τις ίδιες ευκαιρίες. Την επόμενη χρονιά ο Ολυμπιακός που στο ενδιάμεσο κερδίζει με όλους τους πιθανούς τρόπους τον ΠΑΟ σε Ευρώπη και Ελλάδα και νιώθει κυρίαρχος – και πάλι κεφαλαιοποιεί την απόδοση του στην κανονική περίοδο παίρνει το πλεονέκτημα έδρας και αποκλείει την CSKA (που δηλητηριάστηκε από κάποια νερά σύμφωνα με μαρτυρία τους αλλά ταυτόχρονα δεν δεχόταν και την αναβολή του ματς για λίγες ημέρες ώστε να αγωνιστεί υγιής…) Στην συνέχεια, κερδίζει σε ένα 2ο b2b ημιτελικό τον ΠΑΟ και βρίσκει στον τελικό της Σαραγόσα αντίπαλο την Ρεάλ Μαδρίτης με τον Ζέλικο και πάλι στον πάγκο (ναι, ο τύπος πήγαινε και το έπαιρνε στην πρώτη του χρονιά σε 3 ομάδες στην σειρά Παρτιζάν, Μπανταλόνα, Ρεαλ). Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, και με τον Σαμπόνις στην σύνθεση της. Σαν να λέμε σήμερα τον καλύτερο Ευρωπαίο παίκτη, επιπέδου Ντόνσιτς, Γιάννη, Γιοκιτς κλπ. Κάτι που επίσης έχει ενδιαφέρον σε αυτή την πρώτη αναμέτρηση με την Ρεαλ σε τελικό, ήταν η ύπαρξη του Πάμπλο Λάσο στο ρόστερ των Μαδριλένων. Ο Ολυμπιακός ούτε καν που μπόρεσε να τους κοντράρει, παρότι ο Εντι Τζονσον, ένας σπουδαίος ΝΒΑερ και τρομερός σουτέρ για τα δεδομένα της εποχής, έκανε ό,τι περισσότερο μπορούσε. Η ήττα ήρθε εύκολα και ακόμα μια φορά δίκαια και ας νομίζαμε τότε με την απειρία των πρώιμων ευρωπαϊκών μας εμπειριών ότι είμασταν άτυχοι και ότι έφταιγε η έδρα.
Ακολουθεί η Ρώμη όπου ο Ολυμπιακός, του Ιβκοβιτς πλέον, με τον υπερηχητικό Ρίβερς ως ηγέτη ξεκολλάει από το αναχρονιστικό μπάσκετ Ιωαννίδη και περνάει σκούπα τον ΠΑΟ στα Play Off, κάνει διπλή ανατροπή με Παρτιζάν και στο F4 και κυριαρχεί σε ημιτελικό και τελικό κατακτώντας τον πρώτο του τίτλο απέναντι στην Μπαρτσελόνα του Αιτο Ρενέσες. Εκεί η ομάδα έπρεπε να εκμεταλλευτεί το momentum που είχε χτίσει και να επενδύσει στον κορμό της ομάδας και στον ηγέτη της. Αντί αυτού ο Κόκκαλης, εστιασμένος πλέον στο ποδόσφαιρο, αφήνει Ριβερς και Σιγάλα να φύγουν και η ομάδα που θα μπορούσε σχετικά εύκολα με μια καλή προσθήκη ενός ξένου να διεκδικήσει και πάλι το τρόπαιο, σε συνδυασμό και με τον τραυματισμό του Καρνισόβας, διαλύεται και χάνει το momentum της και αποκλείεται στα Play Off της περιόδου 1997-98 από την Παρτιζάν με 0-2.
Ο Ιβκοβιτς χτίζει κάτι νέο την επόμενη χρονιά γύρω από του Goldwire, Tomic, Komazec, Rogers, Tarlac κάνει μια άνετη regular season, αποκλείει άνετα Varese και ASVEL στα Play Off και προκρίνεται στο F4 του Μονάχου. Εκεί όμως στον ημιτελικό απέναντι στην Zalgiris του Jonas Kazlauskas, αποκλείεται για 1η φορά σε ημιτελικό και μάλιστα εμφατικά, αφού το μπάσκετ των Λιθουανών βασισμένο στον τρελό ρυθμό του Tyus Edney είναι κλάσεις ανώτερο από αυτό του Ολυμπιακού. Και αυτό βάζει τον Ολυμπιακό στον ευρωπαϊκό πάγο για 10 χρόνια αφού τόσο έκανε για να επιστρέψει σε Final 4.
Παρατηρούμε ότι στην πρώτη αυτή φάση της Ευρωπαϊκής μπασκετικής ενηλικίωσής του Ολυμπιακού η ομάδα είχε κεφαλαιοποίηση της απόδοσης της στην RS και έχανε ευκαιρίες και momentum.
Την 10ετία των πέτρινων ας πούμε μπασκετικών χρόνων 1999 εως το 2009 όταν και η ομάδα πέρασε ολοκληρωτικά στους Αφους Αγγελόπουλους, η ομάδα φτάνει συστηματικά στα Play Off αλλά πάντοτε αποκλείεται. Μέχρι την έλευση Γιαννάκη, που σε συνδυασμό με τον πακτωλό εκατομμυρίων που πέφτουν στην ομάδα, φτάνουμε και πάλι στο F4 του Βερολίνου. Εκεί ο Ολυμπιακός ναι μεν θα γνωρίσει τον αποκλεισμό στον ημιτελικό από τον ίσως καλύτερο ΠΑΟ όλων των εποχών στο σουτ (δεν ξέρω αν βλέπετε κάποιο pattern να χτίζεται…), αλλά θα έχει επιστρέψει στα Ευρωπαϊκά σαλόνια για να παραμείνει. Την επόμενη χρονιά με το μεγαλύτερο μπάτζετ του όλων των εποχών θα φτάσει στο F4 του Παρισίου, όπου γλυτώνει το πατατράκ από την Παρτιζάν στον ημιτελικό και στον τελικό πέφτει εύκολο θύμα της Μπαρτσελόνα. Όμως και εδώ δεν υπάρχει ούτε ευκαιρία ούτε momentum παρά μόνο κεφαλαιοποίηση της τεράστιας οικονομικής αξίας που εισρέει στην ομάδα.
Ο Γιαννάκης φεύγει εν τέλει αφήνοντας πίσω του έργο και καλό ρόστερ, πάνω στο οποίο θα πατήσει ο Ιβκοβιτς και μέσα σε 2 χρόνια θα φτιάξει την ομάδα που τρέλανε όλη την Ευρώπη, παίρνοντας μια ευκαιρία από τα μαλλιά. Και τελικά ενώ πάει σε ένα F4 για την εμπειρία, την μετατρέπει στο μεγαλύτερο μπασκετικό θαύμα. Τα μωρά του Ντούντα υπό την ηγεσία του Σπανούλη και Πρίντεζη στα prime τους γίνονται η απόλυτη refuse to lose εκδοχή ομάδας που έχουμε δει στα Ευρωπαϊκά γήπεδα και είτε μαζί του, είτε αργότερα επί Μπαρτζώκα, κάνουν το b2b με δύο τίτλους σε Πόλη και Λονδίνο. Ο Ολυμπιακός για πρώτη φορά αξιοποιεί τις ευκαιρίες και φτιάχνει κουλτούρα ομάδας που όχι απλά κερδίζει, αλλά δεν αποδέχεται να χάνει. Όμως και πάλι ενώ έχει το momentum για να γίνει δυναστεία, χάνει σημαντικούς παίκτες όπως ο Hines και ο Παπανικολάου και καταλήγει να παίζει σειρές με ρηχά ρόστερ απέναντι σε ομάδες όπως η Ρεάλ, με ξεζουμισμένους από την υπερπροσπάθεια και τους τραυματισμούς παίκτες. Το momentum έχει και πάλι χαθεί.
Ο Μπαρτζώκας φεύγει με άσχημο τρόπο, ο Σφαιρόπουλος αναλαμβάνει να επαναφέρει τις εργοστασιακές ρυθμίσεις, εστιάζει στην άμυνα και στο decision making του Σπανούλη και οδηγεί έτσι την ομάδα σε ακόμα 2 τελικούς, αλλά αυτή την φορά απέναντι σε μεγαθήρια. Τα μπάτζετ λένε δεν παίζουν μπάσκετ αλλά μετά από την πίκρα που την κεράσαμε στο Λονδίνο αλλά και τον χαμένο τελικό με Μακάμπι στο Μιλάνο, η Ρεάλ του Πάμπλο Λάσο μας διαλύει στον τελικό της Μαδρίτης λόγω ποιότητας ρόστερ, ενώ το ίδιο παθαίνουμε απέναντι στην Φενερμπαχτσε του Ζελικο Ομπράντοβιτς, που στο ενδιάμεσο μας έχει “κλέψει” και τον Σλούκα.
Το κερασάκι στην τούρτα έρχεται το 2017-18 όπου τα υπερβολικά χιλιόμετρα του ρηχού μας ρόστερ σε συνθήκες πολλών απαιτητικών αγώνων βγάζουν τραυματισμούς και αποκλειόμαστε από την Ζαλγκίρις στα Play Off. Η ομάδα επιλέγει ηθικά σωστά κατ’ εμέ να αφήσει Σπανούλη και Πρίντεζη να τελειώσουν με τους δικούς τους όρους και καθυστερεί να ξεκινήσει το απαραίτητο rebuild. Ως εκ τούτου και σε συνδυασμό με τα πολύ χαμηλά μπάτζετ, ακολουθεί φυσιολογική πτώση μέχρι και την επάνοδο Μπαρτζώκα. Ο Coach B, πιο έμπειρος πλέον από τα χρόνια του σε Λοκομοτιβ, Μπαρτσελόνα, Κιμκι, χτίζει σε σύντομο χρονικό διάστημα και πάλι μια ομάδα διεκδικήτρια, βασισμένη σε ένα σύγχρονο τρόπο παιχνιδιού (τρόπος ο οποίος και αναγνωρίζεται σήμερα ως το πιο ελκυστικό μπάσκετ στην Ευρώπη). Μάλιστα φτάνει στο F4 του Βελιγραδίου με πρωτοφανή υποστήριξη από φιλάθλους της ομάδας, αλλά αποκλείεται στον ημιτελικό στο σουτ από την Εφες, ομάδα-φόβητρο που κυριάρχησε την τελευταία 5ετία και που εν τέλει κατέκτησε τον τίτλο από μια λεπτομέρεια, όπως και εχθές χάνει στο σουτ Ρεαλ στον δραματικό τελικό του Κάουνας.
Συνοψίζοντας:
1992-93: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
1993-94: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
1994-95: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
1996-97: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης + Result – momentum
1997-99: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
1999-2009: – Low budget Teams – Play Off & Rebuild
2009-2010: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2011-12: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης + Result + momentum
2012-13: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης + Result – momentum
2013-2014: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2014-2015: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2016-2017: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2016-2017: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2018-2021: – Low budget Teams & Rebuild
2021-22: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity
2022-23: Κεφαλαιοποίηση απόδοσης / missed opportunity – momentum
Που καταλήγω με όλα αυτά; Ο Ολυμπιακός στα 20 από τα τελευταία 30 χρόνια του στην Euroleague κεφαλαιοποιεί συστηματικά την απόδοση του στην Regular Season (αυτό δείχνει ότι έχει την τεχνογνωσία και την ποιότητα για να καταλαμβάνει θέση στα Play Off) και κάπως έτσι και έχει φτάσει σε 12 Final-4. Αυτό του αποδίδει δικαίως και τον τίτλο του powerhouse. Δυστυχώς όμως μόνο 3/12 φορές αξιοποίησε την ευκαιρία που του δόθηκε για να κατακτήσει τον τίτλο ενώ στις 3 φορές που είχε το momentum για να κερδίσει περισσότερους τίτλους το απώλεσε σύντομα μην κρατώντας κρίσιμους παίκτες για τον κορμό του. Και αυτό συνέβη ως τάση με διαφορετικές διοικήσεις, προπονητές και παίκτες. Δείχνει λοιπόν να μην έχει διδαχθεί από τα ιστορικά του λάθη.
Ο χθεσινός τελικός δεν είναι τόσο πικρός μόνο λόγω του τρόπου που τον έχασε όσο για το γεγονός ότι έχοντας την καλύτερη ομάδα, προπονητή και τον MVP του πρωταθλήματος χάνει από μια ομάδα με ρούκι προπονητή, με σημαντικές απουσίες και με κύριους πρωταγωνιστές ένα γκρουπ βετεράνων που δεν ήταν καν πεινασμένοι για τίτλους. Δεν αποκλείεται του χρόνου να φτάσει στο Final-4 του Βερολίνου και να το κατακτήσει, όπως και δεν αποκλείεται να χάσει βασικούς παίκτες τύπου Σλούκα, Βεζένκοφ και να ξεκινήσει και πάλι από την αρχή. Αυτό δεν είναι πρόβλημα, είναι μέρος της πραγματικότητας των σπορ. Όσο όμως δεν γίνεται κυνικός στις ευκαιρίες που του εμφανίζονται και στο να εκμεταλλευτεί το momentum όταν το έχει, τόσο θα γράφονται ιστορίες σαν τις χθεσινές. Και για αυτή του την μη αποτελεσματικότητα στα μεγάλα ματς είμαστε οι περισσότεροι σκασμένοι – πόσο μάλλον όταν χάνονται οριακά όπως τα 2 τελευταία χρόνια.
Γιατί ας είμαστε ειλικρινείς αυτό που μας ενοχλεί ακόμα περισσότερο είναι η σύγκριση με τον ΠΑΟ, ο οποίος όταν είχε τις ευκαιρίες και το momentum είτε με ακριβά ρόστερ, είτε με NBAers όπως ο Dominic Wilkins, είτε πρωτίστως με τον Ζελικο Ομπράντοβιτς, τα μετέτρεψε σε τίτλους. Ας αφήσουμε λοιπόν την μεταφυσική και την κακή μας τύχη (που όντως δεν μας ευνοεί) στο περιθώριο, και ας επικεντρωθούμε στην αναζήτηση του απαραίτητου κυνισμού και αποτελεσματικότητας που απαιτείται από ομάδες του επιπέδου μας. Και αυτό είναι συνδυασμός πραγμάτων και λεπτομερειών που θα φτιάξουν μια κουλτούρα υψηλής αποτελεσματικότητας όταν θα κρίνονται οι μεγάλοι ευρωπαϊκοί τίτλοι.
Καταλαβαίνω ότι πολλά μπορούν να ειπωθούν στις λεπτομέρειες των όσων έγραψα αλλά ελπίζω να μετέδωσα την βασική μου ιδέα.
