Ο Σοφός

(Στις 24/4/1997 ο Ντούντα και η αγαπημένη μου ομάδα μου έκαναν το καλύτερο δώρο γενεθλίων, την κατάκτηση του 1^ου τροπαίου της Euroleague απέναντι στην Μπαρτσελόνα του Αίτο Ρενέσες στην Ρώμη – την αιώνια πόλη. Από εκείνη την ημέρα και έπειτα ο ”Σοφός” όπως τον αποκαλούσαν οι αθλητικές εφημερίδες και τα έντυπα έγινε για εμένα μπασκετικό είδωλο, αντικείμενο παρατήρησης, μελέτης και απεριόριστης εκτίμησης.

Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τα όσα θα επακολουθούσαν στην καριέρα του και στον μπασκετικό Ολυμπιακό. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα επέστρεφε μετά από 15 χρόνια και θα επιτύγχανε το μεγαλύτερο μπασκετικό θαύμα στην ιστορία του Ευρωπαικού μπάσκετ σε επίπεδο συλλόγων. Και ούτε εγώ μπορούσα να φανταστώ πως θα έγραφα 22 χρόνια μετά αυτό το κείμενο για τον μεγάλο Γιουγκοσλάβο Πατριάρχη.)

∼o∼

Ο 75χρονος σήμερα Dusan Ivkovic (29/10/1943) δεν είναι απλά ένας μεγάλος προπονητής (Fiba Hall of Fame από το 2017) αλλά ένας φιλόσοφος / οραματιστής του Ευρωπαϊκού μπάσκετ. Η μακρά και σπουδαία καριέρα του (1968-2016) και οι πολλοί τίτλοι (20) που κατέκτησε είναι μόνο δείγμα του πόσο αποτελεσματικός υπήρξε.

Όμως η μεγαλύτερη συνεισφορά του – πρωτίστως στο πρώην Γιουγκοσλαβικό και μετέπειτα σε Ελληνικό, Ρώσικο, Τούρκικο και κατ’ επέκταση στο Ευρωπαϊκό μπάσκετ – ήταν στην επιρροή, διδασκαλία και απήχηση των ιδεών του πάνω στο παιχνίδι. Οι παίκτες και οι προπονητές που αναδείχθηκαν στα χέρια του και οι ομάδες που δημιούργησε (αρκετές φορές από το μηδέν) αποτέλεσαν το μπασκετικό εργαστήριο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκαν οι ιδέες του γύρω από το παιχνίδι.

Για κάποιο λόγο που ποτέ μου δεν κατάλαβα, οι φίλαθλοι και οι οπαδοί αποθεώνουν την ενέργεια του αθλητή χωρίς να αντιλαμβάνονται πως υπάρχει μια μακρά διαδικασία εκπαίδευσης (αθλητική και πνευματική) μέχρι να φτάσει ο καθένας τους στο σημείο να διακριθεί σε ένα αγώνα ή σε μια φάση. Ο Ντούντα και το εργαστήριο του ανέδειξαν την σπουδαιότητα αυτής της μεθόδου μέσα από μια σειρά μικρών και μεγαλύτερων επιτυχιών. Και δεν είναι υπερβολή να πούμε πως χάρη σε αυτόν και μερικούς ακόμα υπάρχει αυτή η εξέλιξη στο σπορ στην Γηραιά Αλβιώνα.

Για όσους δεν το γνωρίζουν ο D. Ivkovic είναι ανιψιός του μεγάλου φυσικού, εφευρέτη και μηχανικού Νίκολα Τέσλα, ενός επιστήμονα που με τις ιδέες του οδήγησε την ανθρωπότητα να εξελιχθεί σε αυτό που ζούμε σήμερα. Ο Τέσλα έβαλε στην ζωή μας τον ηλεκτρισμό αλλά ταυτόχρονα εφηύρε την ασύρματη επικοινωνία βάζοντας τις βάσεις για την 3^η βιομηχανική επανάσταση των καιρών μας. Δεν πρέπει λοιπόν να αποτελεί έκπληξη πως τα οικογενειακά γονίδια βοήθησαν τον νεαρό Dusan να εξελιχθεί σε μια ιδιοφυή προσωπικότητα.

Γεννημένος στο Crveni Krst, μια απομακρυσμένη περιοχή του Βελιγραδίου που έχει αναδείξει πολλούς αθλητές, καλλιτέχνες και επιστήμονες. Την πόλη που «βγάζει τους μεγαλύτερους μάγκες του Βελιγραδίου» όπως υποστηρίζει ο ίδιος,

«έπρεπε να δείχνω τον τσαμπουκά μου για να μην με καβαλήσουν οι ποδοσφαιρικοί».

Ο πατέρας του είχε ντοκτορά στα νομικά, η μητέρα του ήταν συγγραφέας, ποιήτρια και καθηγήτρια. Ο πατέρας του είχε διαρκώς προβλήματα καθώς πολιτικά ήταν στην αντιπολίτευση του Τίτο. Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν μπορούσε να δουλέψει, και συνέχεια ήταν στις φυλακές.

Μέσα σε αυτή την δύσκολη για τον ίδιο κατάσταση – ο πατέρας του τον συμβούλεψε πως είναι καλύτερο να γίνει ένας καλός εργάτης παρά ένας “τεμπέλης” επιστήμονας. Ο Ντούντα έγινε και επιστήμων και τελικά κάτι παραπάνω από καλός σε αυτό που αγάπησε περισσότερο – το μπάσκετ. Αλλά δεν ήταν όλα ρόδινα από την αρχή. Ο Ντούσαν περιγράφει τα παιδικά του χρόνια ως δύσκολα.

«Μιλάμε για μια εξαμελή οικογένεια και αυτό που κατάφεραν οι δικοί μου είναι ότι είχαμε φαγητό να φάμε. Όλα τα άλλα ρούχα, παιχνίδια, δεν ξέραμε τι είναι. Ούτε μπάλα δική μας δεν είχαμε»

Ο ίδιος επέλεξε να σπουδάσει Γεωλογία μια επιστήμη που είχε μεγάλη ζήτηση στην τότε διαρκώς αναπτυσσόμενη Γιουγκοσλαβία.

«Τα θεωρητικά μαθήματα δεν με τράβαγαν καθόλου. Στα μαρξιστικά, στο μάθημα για το γιουγκοσλάβικο σύστημα, στην κοινωνιολογία και στη φιλολογία είχα σε όλα 6άρια. Αντίθετα, στα μαθηματικά, τη φυσική, τη γεωφυσική, έπαιρνα 10άρια. Γι’ αυτό έγινα και γεωλόγος». (6)

Η ενασχόληση του με τον αθλητισμό ξεκίνησε μέσα από το ποδόσφαιρο και στην συνέχεια την πυγμαχία αλλά ήταν αποφασιστική η επίδραση που είχε ο κατά 6 χρόνια μεγαλύτερος αδερφός του Πίβα στο να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο μπάσκετ. Αγωνίστηκε για 10 χρόνια (1958-68) στην BKK Radnički ομάδα του Βελιγραδίου ως playmaker και υπό την επίβλεψη του αδερφού του έμαθε όχι μόνο τα βασικά του παιχνιδιού αλλά διαμόρφωσε τις βάσεις της φιλοσοφίας που θα τον ακολουθούσαν σε όλη του την καριέρα.

(Slobodan Ivkovic 1937-1995)

Πρέπει να σημειωθεί πως ο μικρός Ντούσαν πήρε δύο μεγάλες επιρροές από τον μεγάλο αδερφό Σλομπονταν, το ενδιαφέρον για τα περιστέρια και το πάθος για το μπάσκετ. Η αγάπη του για τον μεγάλο του αδερφό ήταν τέτοια που μετά το διαζύγιο με τον Άρη (1982) ο Ντούντα επέλεξε να επιστρέψει στο Βελιγράδι για να βρίσκεται κοντά στον Πίβα του οποίου η υγεία είχε επιδεινωθεί. Από αυτό καταλαβαίνει κανείς πόσο δεμένα ήταν τα δύο αδέρφια.

«Ο αδερφός μου Σλομπόνταν ήταν φοβερό ταλέντο στο μπάσκετ, έπαιζε βιολί και τραγουδούσε καλύτερα και από τον Ρέι Τσαρλς. Ο πατέρας μου ήταν νομικός και ήταν εναντίον του αθλητισμού αλλά και των περιστεριών που αγαπούσα πάρα πολύ. Είναι κάτι παραπάνω και από πάθος για εμένα τα περιστέρια. Η εκτροφή τους είναι μία οικογενειακή παράδοση 100 ετών που έχουμε αποτυπώσει και σε βιβλίο (9)»

Η μήτρα της μπασκετικής φιλοσοφίας του D.Ivkovic πρέπει να ήταν δημιούργημα του αδερφού του Πίβα ο οποίος κατέκτησε το Πρωτάθλημα Γιουγκοσλαβίας το 1973 ως head coach της Radnički. Μάλιστα σύμφωνα με παρατηρητές της εποχής ο Piva Ivkovic σχεδόν επαναπροσδιόρισε το άθλημα στη ενωμένη Γιουγκοσλαβία, ασχολούμενος κυρίως με τα τμήματα υποδομής (1). Όντας από τους πρώτους Γιουγκοσλάβους προπονητές που ταξίδεψε στο εξωτερικό για να μελετήσει το σπόρ, ο Πίβα ανέπτυξε την θεωρία πως το μπάσκετ ανήκει στα νιάτα και στα αθλητικά προσόντα – «δόγμα» που υιοθέτησε και ο Ντούντα στην μετέπειτα πορεία του.

O coach Ivkovic επηρεάστηκε ιδιαίτερα και από τον Ranko Zeravica, έναν εκ των 2 μεγάλων Σέρβων δασκάλων της εποχής του μαζί με τον Aleksandar Nikolic. Την εποχή εκείνη υπήρχαν 2 μεγάλες σχολές, εκείνη στο τείχος του φρουρίου Kalemegdan στην οποία λειτουργούσαν η Παρτιζάν και ο Ερυθρός Αστέρας και η 2^η στο Crveni Krst στο γήπεδο της Radinski. O Zeravica αναδείχθηκε στον μεγαλύτερο εκπρόσωπο της Radinski, βρέθηκε σύντομα βοηθός του Α. Nikolic στην Εθνική Γιουγκοσλαβίας (1960-65) και κατόπιν ανέλαβε ως πρώτος την περίοδο (1965-1972), όπου και κατέκτησε μια σειρά μεταλλίων με σημαντικότερο το παγκόσμιο πρωτάθλημα το 1970. Στην συνέχεια ανέλαβε την Παρτιζάν (1971-74) όπου και προσέλαβε τον Ivkovic ως βοηθό του.

Δίπλα στον Zeravica ο Duda υιοθέτησε τις μεθόδους της συστηματικής και μεθοδικής καταγραφής των προπονήσεων, να κρατάει λεπτομερείς σημειώσεις για όλους τους παίκτες, να ενδιαφέρεται για το scouting του επόμενου αντιπάλου (ιδέες πρωτοποριακές για τα 70’ς) και κυρίως να είναι μπασκετικά ανοικτόμυαλος. Ο Ζεράβιτσα είχε επηρεάσει την ομοσπονδία για να σταματάει το Γιουγκοσλαβικό πρωτάθλημα για 3 εβδομάδες ώστε να ταξιδεύει η εθνική ομάδα στις ΗΠΑ για φιλικά απέναντι στις καλύτερες κολεγιακές ομάδες. Οι ήττες ήταν πολλές φορές συντριπτικές αλλά ο Ζεράβιτσα μελετούσε τακτικές και τεχνικές. Μετά μετέφερε την γνώση πίσω στην πατρίδα του και με τους υπόλοιπους εθνικούς  προπονητές ξεκινούσαν την σταδιακή εναρμόνιση των παικτών στις νέες ιδέες. (11)

Ο Zeravica έβαλε για τα καλά στο μυαλό του Ivkovic την ιδέα της καινοτομίας και της προσαρμογής στις νέες συνθήκες. 

Ποιο ήταν το δόγμα Ντούντα όμως; Αυτό είναι μια ερώτηση που με προβλημάτιζε για καιρό και αφού δεν μπόρεσα να έχω την ευκαιρία να τον ρωτήσω ο ίδιος, προσπαθούσα να το αποκρυπτογραφήσω μέσα από τις δηλώσεις και τις συνεντεύξεις του.

Στην τελευταία του δουλειά στην Anadolu Efes καταξιωμένος και πλέον χωρίς διάθεση να κρύψει πράγματα, είπε αρκετά και ενδιαφέροντα γύρω από τον τρόπο σκέψης του. Σύμφωνα μάλιστα με δήλωση του στο www.euroleague.net (2)

“Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον προπονητή είναι το χτίσιμο της ομάδας και η δημιουργία αγωνιστικής χημείας – το οποίο ορίζεται ως ο δείκτης κατανόησης του γκρουπ των αθλητών μεταξύ τους.”

Σύμφωνα με τον «Σοφό» (όπως τον βάφτισε ο Π. Φασούλας μετά τον στοιχειωμένο τελικό του ΠΑΟΚ με την Real Madrid στην Νάντ) η δημιουργία της χημείας είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και υπομονή. Ήταν πεποίθηση του ότι στο μπάσκετ δεν υπάρχει σύντομος δρόμος. Μπορεί να κερδίσεις παιχνίδια λόγω έμπνευσης ή και τύχης αλλά για να φτάσεις στο σημείο να κερδίζεις αγώνες λόγω ομοιογένειας και χημείας (δηλαδή με τους δικούς σου όρους) ο ίδιος πίστευε πως απαιτούσε τουλάχιστον 2 χρόνια ομαδικής δουλειάς από το γκρουπ. Για να γίνει αυτό είπε:

«Πρέπει να δημιουργήσεις μια αλληλουχία ενεργειών σε επίθεση και άμυνα οι οποίες να προκύπτουν μέσα από αυτοματοποιημένες συνεργασίες»

Ο coach Ivkovic θεωρεί πως η δημιουργία μιας ομάδας γίνεται βήμα – βήμα με υπομονή και σκληρή δουλειά και πως η εμπιστοσύνη στους νέους σε ηλικία παίκτες αποδίδει μόνο όταν δουλεύεις ατομικά μαζί τους. Και αυτό σημαίνει πως ο προπονητής πρέπει να λειτουργήσει και ως ψυχολόγος και να  αφιερώσει χρόνο να τους καταλάβει και όπως ο ίδιος έλεγε να μιλήσεις στις καρδιές και στα μυαλά τους. (2)

O Ivkovic έδινε μεγάλη έμφαση στην ψυχολογική προετοιμασία, ιδιαίτερα τον απασχολούσε ο τρόπος που το αποτέλεσμα επηρεάζει τον αθλητή. Σύμφωνα με τον Α. Καρπετόπουλο, πριν πολλά χρόνια, ισχυρίζεται ότι συζήτησε πολύ με μια φίλη του ψυχολόγο για το τι διαρκεί στα μέσα του ανθρώπου περισσότερο, η νίκη ή η ήττα. Κατέληξαν ότι η ήττα δημιουργεί κάτι πιο έντονο και η νίκη κάτι πιο στέρεο. Ο Ντούντα πιστεύει ότι οι νίκες οφείλονται στις ήττες, αλλά τίποτα δεν διαρκεί πολύ: αν κάτι μετράει είναι ο σεβασμός στο άθλημα και ο κόπος. (5)

Δεν είναι τυχαίο πως ο Ντούντα αφιέρωσε σχεδόν μισό αιώνα (48 χρόνια) προπονητικής στο να τελειοποιήσει την τέχνη του. Την φιλοσοφία του, την ανάδειξη νέων αθλητών και την δημιουργία σπουδαίων ομάδων. Και όσο και αν μοιάζει παράδοξο ίσως πλέον παραγωγική του περίοδος να ήταν στις ομάδες  που δεν κατέκτησαν πολλούς τίτλους. Ίσως γιατί εκεί βρήκε το χρόνο και το έφορο έδαφος να δοκιμάσει και να αποτύχει αλλά σε κάθε περίπτωση να τελειοποιήσει την μέθοδο του.

Ο προπονητής για τον Ντούντα ήταν ένας παιδαγωγός, ένας δάσκαλος με ειδικότητα τον αθλητισμό. Προετοίμαζε τα παιδιά του, τους μάθαινε τα fundamentals του σπορ, έκανε τις κατάλληλες προπονήσεις για να τα βελτιώσει ατομικά, δίδασκε τακτική, αλλά πρωτίστως τους διαμόρφωνε τον χαρακτήρα για να γίνουν πρωταγωνιστές. Ο ίδιος μάλλον με ταπεινότητα (χαρακτηριστικό αρκετών φιλοσόφων) δεν το δέχθηκε ποτέ. Μάλιστα, στην αποχαιρετιστήρια συνέντευξη του στο φιλικό που διοργάνωσε ο Ολυμπιακός προς τιμήν του είπε:

«Ένιωθα πάντα περίεργα όταν έλεγε ο κόσμος πως εγώ δημιούργησα τους παίκτες και τους προπονητές. Εγώ απλά έδινα την ευκαιρία και εκείνοι την εκμεταλλευόντουσαν δίνοντας τον καλύτερο τους εαυτό. Θέλω να τους ευχαριστήσω για αυτό».

Με το πέρασμα των χρόνων ο επαγγελματίας προπονητής άρχισε να αποκτά ειδικότητες: κάποιοι δούλευαν κυρίως με τους μικρούς, άλλοι τα πήγαιναν καλύτερα με τους μεγάλους, υπήρχαν αυτοί που μπορούσαν να βελτιώσουν παίκτες και αυτοί που ήξεραν να χτίζουν και να εμψυχώνουν ομάδες. Όμως οι πραγματικά σπουδαίοι ήταν εμψυχωτές, ψυχολόγοι, τακτικά πρωτοπόροι είτε με ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές που έφερε ο χρόνος,  με άνεση στις δημόσιες σχέσεις και ικανοί στο να διαχειριστούν έξυπνα το μπάτζετ που οι διοικήσεις τους προσέφεραν.

Και ο Ντούντα ήταν ιδιαίτερα ικανός σε πολλές από αυτές τις κατηγορίες. Γνώριζε όμως επίσης και την σημασία της φανέλας και της ένθερμης υποστήριξης για ένα club και με κάθε ευκαιρία το υπενθύμιζε.

«Την ομάδα την κάνουν πρώτα οι φίλαθλοι, μετά οι παίκτες και ο προπονητής είναι μάλλον τελευταίος. Δεν είμαι διπλωμάτης και συμβιβασμοί στην ζωή μου ή στην δουλειά μου δεν υπάρχουν. Το πιστεύω αυτό που λέω!»

Για να καταξιωθεί άλλαξε πολλές ομάδες αφιέρωσε όλη του την ζωή σε αυτό και επέλεξε να αναλαμβάνει project που του έδιναν συνεχώς ένα είδος νέας πρόκλησης.

Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος της τεράστιας καριέρας του ο D. Ivkovic υπήρξε προπονητής σε 12 διαφορετικές ομάδες. Μετά από 10 χρόνια ως παίκτης στην Radnički Belgrade (1958-68) αφιέρωσε άλλη μια 10ετία στον σύλλογο ξεκινώντας ουσιαστικά την προπονητική του καριέρα από τις ακαδημίες. Αυτή ήταν η περίοδος, όπου οι παρατηρήσεις του στο πως εξελισσόταν ο αθλητής από νεαρά ηλικία και οι ιδέες που πήρε από τον μεγάλο αδερφό του Σλόμπονταν, υπήρξαν καθοριστικές για να διαμορφώσει την προσωπική του θεώρηση περί του σπορ.

Σε ηλικία 35 έκανε το μεγάλο βήμα και κατόπιν συστάσεων από τον σπουδαίο Ranko Zeravica (επίσης Fiba Hall Fame από το 2007) ανέλαβε την Partizan και στην παρθενική του χρονιά (1978-79) πέτυχε το Small Triple Crown δηλαδή double στην τότε ενωμένη Γιουγκοσλαβία και κατάκτηση του Κυπέλου Korac.

Η πίστη του στο πλάνο δημιουργίας ομάδων μέσα από ταλαντούχους νέους τον οδήγησε στο να δείξει την πόρτα της εξόδου στους Κιτσάνοβιτς και Νταλιπάγκιτς (ιερά τέρατα του Γιουγκοσλάβικου μπάσκετ) κάτι που δεν του συγχώρησαν ποτέ οι φίλοι της Partizan. Αυτή ήταν και η πρώτη από τις αρκετές φορές όπου στο μέλλον βρέθηκε σε κόντρα με μεγάλους αστέρες. Στον Άρη (1980-82) με τον Γκάλη, στον ΠΑΟΚ (1991-93) με Φασούλα και Levingston, στον Ολυμπιακό (2010-2012) με Μπουρούση και Τεόντοσιτς και η λίστα συνεχίζεται.. Αλλά με κάποιο τρόπο (παρότι ξήλωνε το παλαιό και έφερνε κάτι νέο) κατόρθωνε όχι μόνο να κερδίζει αλλά και να αφήνει πίσω του μια κληρονομιά, ένα Legacy σε κάθε του δουλειά – μια αύρα ενός μεγάλου δάσκαλου.

Οι τίτλοι του σε επίπεδο συλλόγων είναι 20 κατέκτησε σχεδόν ότι τρόπαιο υπήρχε σε επίπεδο συλλόγων όπου αγωνίστηκε – με εξαίρεση το πρωτάθλημα Τουρκίας.

Είναι ο μοναδικός προπονητής που έχει κατακτήσει και τους τέσσερις ευρωπαϊκούς τίτλους: Ευρωλίγκα  με τον Ολυμπιακό (1997 και 2012), Κύπελλο Κόρατς με την Παρτίζαν (1979), Κύπελλο Σαπόρτα με την ΑΕΚ (2000) και Eurocup με την Ντιναμό Μόσχας (2006).

Όταν τα καταφέρνεις σε διεθνές επίπεδο συνήθως παίρνεις τίτλους και σε εθνικό. (Κανόνας που ισχύει σε πολλές χώρες εκτός από την δική μας – αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία) Ο Σοφός κατέκτησε 7 Εθνικά πρωταθλήματα, με την Παρτιζάν το 1979, με τον ΠΑΟΚ το 1992, με τον Ολυμπιακό το 1997 αλλά και το 2012 και με την ΤΣΣΚΑ Μόσχας την 3ετία 2003-05.

Κατέκτησε και 7 εθνικά Κύπελλα, το 1979 με την Παρτιζάν (Small triple crown), το 1997 με τον Ολυμπιακό (Triple Crown), αλλά και το 2011 πάλι με τον Ολυμπιακό, με την ΑΕΚ δύο συνεχόμενα το 2000 και το 2001, με την ΤΣΣΚΑ το 2005 και με την Εφές το 2015 με την οποία κατέκτησε και ένα Σούπερ Καπ.

(Πίνακας από Wikipedia)

Η μεγαλύτερη αναγνώριση στην προπονητική του καριέρα όμως ήρθε μέσα από τις κατακτήσεις διεθνών τίτλων σε επίπεδο εθνικών ομάδων με την Γιουγκοσλαβία (1987-95) και Σερβία (2008-13)

Στο τιμόνι των 2 αυτών εθνικών ομάδων – κατέκτησε σχεδόν τα πάντα εκτός από ένα Χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο. Με την πρώην Γιουγκοσλαβία (1987-1995) κατέκτησε το χρυσό στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα τρεις φορές (1989 Γιουγκοσλαβία, 1991 Ιταλία, 1995 Ελλάδα), μία φορά το χρυσό στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα (1990 Αργεντινή) ενώ κατέκτησε και το ασημένιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1998 στη Νότιο Κορέα.

Medals

(Πίνακας από Wikipedia)

Αλλά αυτό το άρθρο δεν αποσκοπεί στο να υπενθυμίσει τους τίτλους του μεγάλου Σέρβου όσο να αναλύσει την φιλοσοφία που τον χαρακτήριζε προπονητικά. Ο Σοφός δεν απέκτησε την φήμη του μόνο λόγω αποτελεσμάτων αλλά και γιατί ενώ παρέμεινε πιστός στις μπασκετικές του αρχές, ταυτόχρονα μετεξελισσόταν μαζί με τις αλλαγές / τάσεις στο σπορ και προσαρμοζόταν στην σωματοδομή των αθλητών του.

Μέχρι τώρα μιλήσαμε για την πίστη του στους νέους, στην ψυχολογία του αθλητή, στην ομαδικότητα, την σκληρή δουλειά, και την ομαδική βελτίωση μέσα από την ατομική βελτίωση. Κάτι όμως που επιπροσθέτως ταυτίστηκε, με την προπονητική του πορεία – ήταν και αγαπημένη του continuity offense γνωστότερη και ως Flex Offense.

Η Flex Offense (8) δημιουργήθηκε σαν παραλλαγή της Shuffle Offense το 1970’s από τον Carroll Williams στο πανεπιστήμιο της Santa Clara.

(Σημ: H Suffle Offense είναι ο πρόγονος και η βάση των Princeton και Flex και χρησιμοποιεί την ομαδικότητα και την διαρκή κίνηση για να δημιουργήσει συνθήκες για σουτ με υψηλά ποσοστά ευστοχίας. Η βασική ιδέα είναι ασταμάτητη κίνηση με 1ο στόχο να υπάρχει συνεχώς κάποιος σε κίνηση ώστε να αποφευχθεί το double team από τον αντίπαλο. Ο 2^ος στόχος είναι να τραβήξει τους αντίπαλους ψηλούς εκτός ζωγραφιστού.)

Είναι πολλοί οι προπονητές που είχαν μεγάλες επιτυχίες με την Flex ιδιαίτερα στο κολεγιακό μπάσκετ όπως o Gary Williams κέρδισε το 2002 τον τίτλο στο NCAA με το Maryland, oι Bo Ryan (Wisconsin), Al Skinner (Boston College). Στο ΝΒΑ ο πιο γνωστός για την εφαρμογή του ήταν μέχρι πρόσφατα ο Jerry Sloan των Utah Jazz μέχρι να εμφανιστεί η Flex έκδοση των Golden State Warriors και να την απογειώσει στα μάτια των ειδικών και μη. Πριν σας μιλήσω περισσότερο για την επίθεση trademark του Duda θα πρέπει να μιλήσουμε για το Flex Cut.

Το flex cut είναι η κίνηση όπου ένα παίκτης (συνήθως wing) ξεκινώντας από τη γωνία δέχεται ένα screen από συμπαίκτη με σκοπό να βρεθεί κάτω από καλάθι για να δεχτεί την μπάλα για ένα εύκολο layup. (Κρατήστε το αυτό)

Η Flex λοιπόν είναι μια continuity offense που ξεκινάει σε μορφή 4-out / 1-in η οποία χρησιμοποιεί down screens και screen the screener δράσεις (όπως το Flex Cut) για να δημιουργήσει προϋποθέσεις για lay up και catch & shoot. Χρησιμοποιείται κυρίως εναντίον Man-to-man αλλά με κάποιες μικρές παραλλαγές μπορεί να δουλέψει και απέναντι σε ζώνη. Είναι μια επίθεση που απαιτεί υπομονή, καλό spacing, κίνηση μπάλας, πάσα – σουτ – cut και screen από όλους τους παίκτες! Είναι σύνηθες να γυρίσει η μπάλα 2 και 3 φορές σε διαφορετικές πλευρές της επίθεσης μέχρι να βρεθεί το ελεύθερο σουτ.

Τα πλεονεκτήματα της είναι:

Α) Μαθαίνεται σχετικά εύκολα γιατί έχει συγκεκριμένο μοτίβο

Β) Όλοι οι παίκτες αναπτύσσονται γιατί όλοι συμμετέχουν

Γ) Δεν εξαρτάται από τον ψηλό η τον κοντό αφού προωθεί το position-less basketball

Δ) Κουράζει πάρα πολύ την αντίπαλη άμυνα αφού πρέπει η άμυνα να σπάει συνεχώς screen και να καλύπτει μεγάλες αποστάσεις με sprint και να μάχεται για να παραμείνει σε κίνηση αλλιώς θα βρεθεί με miss match

E) Ελέγχει τον ρυθμό του αγώνα απέναντι σε up tempo teams

Ζ) Δημιουργεί ολοκληρωμένους παίκτες

ΣΤ) Δεν έχει υψηλές απαιτήσεις στην τρίπλα

Ένα ωραίο παράδειγμα του πως λειτουργεί η Flex μπορείτε να δείτε στο ακόλουθο βίντεο.

O Duda αντιλήφθηκε πως για την εποχή που βρισκόταν με το μπάσκετ των 30” και την τότε σωματοδομή των αθλητών θα αποκτούσε πλεονέκτημα μέσα από τις αρχές της διαρκούς κίνησης και της ομαδικότητας απέναντι σε ομάδες με καλύτερους, ψηλότερους, εμπειρότερους παίκτες αλλά ενδεχομένως όχι τόσο αθλητικούς αντιπάλους. Για αυτό και έδινε τόσο έμφαση στα νιάτα γιατί του έδιναν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που αποζητούσε.

Ο ίδιος μιλώντας για την αγαπημένη του επίθεση ακόμα και τώρα σε σεμινάρια (7) τονίζει τα πλεονεκτήματα της:

• Δημιουργεί ιδανική ισορροπία και στις 2 πλευρές, στην επίθεση φτιάχνει προϋποθέσεις όχι μόνο για εκτέλεση αλλά και για επιθετικό Rebound λόγω των back & down screen.
• Είναι ιδανική για να αντιμετωπίσεις το αντίπαλο transition γιατί έχει μονίμως 2 παίκτες σε σωστή θέση για να αποτρέψουν τον αντίπαλο αιφνιδιασμό.
• Δημιουργεί πολλές προϋποθέσεις για όλους τους παίκτες να πάρουν μια εύκολη πάσα στο low post
• Φτιάχνει σωστό spacing για 1-on-1
• Λόγω καλού spacing απαιτεί ελάχιστη τρίπλα
• Ατελείωτους συνδυασμούς για επαναφορά της μπάλας από baseline και sideline
• Λόγω της δομής της και της συνεχούς ροής της κίνησης μέσα από τα screen δίνει σε κάθε φάση της τουλάχιστον 2 επιλογές για πάσα

Στο μοντέρνο τρόπο παιχνιδιού οι καλύτεροι εκφραστές των Flex principles είναι οι Golden State Warriors

Αυτό που ο coach Ivkovic πρoσέθεσε στην θεωρία της Flex των 70’s και ουσιαστικά τελειοποίησε μέσα στο μπασκετικό του εργαστήριο ήταν το σωστό positioning σε όλες τις φάσεις της κίνησης, το spacing και οι σωστές γωνίες πάσας και screen. Μάλιστα επέμενε πως στην Flex είναι απαραίτητο να αλλάζει συνεχώς τόσο η θέση όσο και η γωνία του screen ώστε να μην μπορεί να προσαρμοστεί η αντίπαλη άμυνα.

Φυσικά όπως όλοι οι μεγάλοι προπονητές δεν έπαιζε μόνο αυτό αλλά το προσάρμοζε στο υλικό που είχε και το εμπλούτιζε με τις τάσεις τις εποχής.  Είχε όμως τόσο πολύ τελειοποιήσει την συγκεκριμένη επίθεση που έμοιαζε σαν βαριάντα στο σκάκι με αμέτρητες παραλλαγές σε τέτοιο βαθμό που κανείς δεν μπορούσε να την καταγράψει. Ο συνδυασμός της θεωρίας μια επίθεσης συνεχούς κίνησης με στοχευμένη πίεση στα αντίπαλα γκαρντ στα 3/4 και παγίδες στο κέντρο απαιτούσε αθλητικά προσόντα με έμφαση στην ταχύτητα και στην αντοχή. Και για αυτό ήθελε να χτίζει τις ομάδες του με νέους που του έδιναν την αθλητικότητα και την αφοσίωση στο πλάνο του.

Ο Ντούντα ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του γιατί υιοθέτησε και δημιούργησε μπασκετικές αρχές τις οποίες τις μπόλιαζε με την συνεχή βελτίωση των νεαρών αθλητών. Η μέθοδος του ήταν μια συνεχής μετάλλαξη αφού τόσο η πρώτη ύλη όσο και τάσεις του παιχνιδιού εξελίσσονταν. Και ως αθλητικός παιδαγωγός άφησε τεράστια παρακαταθήκη στο πως πρέπει να αναπτύσσονται οι νέοι αθλητές.

Σύμφωνα με την θεώρηση του η βασική δραστηριότητα όλων των προπονητών και σωματείων θα πρέπει να είναι η παραγωγή νέων παικτών οι οποίοι όταν θα μεγαλώσουν θα έχουν καλές πιθανότατες να παίξουν σε υψηλό επίπεδο. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να τους εκπαιδεύσουν κατάλληλα για να αποκτήσουν τις σωστές συνήθειες και να αναπτύξουν τα ταλέντα τους στο μέγιστο.

Κάθε ομάδα θα πρέπει να δίνει  εξίσου έμφαση στο σώμα όσο και στο πνεύμα:

Αθλητικά έδινε έμφαση:

• Στην ατομική βελτίωση του κάθε αθλητή
• Στην ψυχολογία
• Την διατροφή
• Την σωστή ξεκούραση & αποκατάσταση

Στην τακτική δίδασκε με πάθος:

• την σωστή κίνηση στο χώρο
• την σωστή εκτέλεση των βασικών
• επιδίωκε την κατανόηση από όλους για το κάθε Play
• ζητούσε δημιουργικότητα και αποτελεσματικότητα στην επίθεση

(Σημ: Ηλία τώρα καταλαβαίνω πως δεν σε ευχαριστήσα αρκετά που με έβαζες στην ζούλα να παρακολουθήσω ορισμένες προπονήσεις του στον Πανιώνιο)

Για τον Σοφό το παιχνίδι απαιτούσε ακόμα και από τα 70’ς που ο ίδιος ξεκίνησε να το διδάσκει – ταχύτητα, εκρηκτικότητα και ευελιξία (μέρος αυτού που σήμερα καλούμε αυθαίρετα ως αθλητικότητα).

Ήταν ένας οραματιστής του μπάσκετ που έδειχνε σε όλους πως με τη σωστή και μεθοδική δουλειά όλα γίνονται. Μετέδιδε στους αθλητές του αισιοδοξία και τους παρακινούσε να ξεπεράσουν τα όρια τους για να πετύχουν τον στόχο τους.

Η παρουσία του στον Ολυμπιακό άλλαξε κυριολεκτικά την ομάδα επίπεδο και δεν έχει τόσο να κάνει με το γεγονός ότι έφερε τίτλους όσο ότι έφτιαξε 2 μπασκετικές μηχανές που κυριάρχησαν με 15 χρόνια διαφορά σε εποχές που το ευρωπαϊκό μπάσκετ ήταν τελείως διαφορετικό και μετεξελισσόταν σε αυτό που βλέπουμε σήμερα. Έφτιαξε σπουδαίες ομάδες από το μηδέν και διαχειρίστηκε τεράστιες μορφές του Γιουγκοσλαβικού και του Ευρωπαικού μπάσκετ.

Ο σεβασμός προς το πρόσωπο του είναι καθολικός και μάλιστα αρκετές και μεγάλες προσωπικότητες του πρώην Γιουγκοσλάβικου μπάσκετ τον αποκαλούν Πατριάρχη – ένας τίτλος με ιδιάζουσα σημασία όταν προέρχεται από θρύλους του Ευρωπαικού μπάσκετ. Σαν επαγγελματίας ήταν εργατικός, τελειομανής, ξεροκέφαλος και απαιτητικός αλλά δεν υπάρχουν πολλοί που να αμφισβήτησαν την ικανότητα του, τις γνώσεις και την πρόθεση του να βελτιώσει τους παίκτες και ομάδες που διαχειρίστηκε.

Για τον Ολυμπιακό ο Σοφός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που η ομάδα γιγαντώθηκε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ομάδα του 1997 δεν ήταν δημιούργημα του αλλά την διαχειρίστηκε με τέτοιο τρόπο και πήρε από τον καθένα το 100% – το triple crown ήταν απλά η επιβεβαίωση του πόσο καλός καπετάνιος ήταν.

Η απόλυτη δικαίωση της φιλοσοφίας του ήρθε με το σύγχρονο θαύμα του 2012 – δηλαδή 15 χρόνια αργότερα. Ένα δημιούργημα αποκλειστικά δικό του με στοιχεία όλων όσων πρέσβευε και εξέλιξε για μια ολόκληρη ζωή ο ίδιος στο μπασκετικό του εργαστήριο.

Ο Ολυμπιακός του Ντουντα έγινε η ομάδα θαύμα του σύγχρονου ευρωπαϊκού μπάσκετ, η ομάδα των μεγάλων ανατροπών του Back to Back, των τελικών, η ομάδα του Refuse to lose.

Σε παλαιότερη δημοσίευση είχαμε μιλήσει περί αξιολόγησης όλων των προπονητών που κάθισαν στον Ερυθρόλευκο πάγκο (Μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ) Κανείς δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του σε προσφορά σε βάθος χρόνου είτε σε τίτλους.

Ο Ίβκοβιτς δεν ανανέωσε την συνεργασία του στη συνέχεια με τον Ολυμπιακό καθώς σύμφωνα με τα δημοσιεύματα δεν δέχθηκε κι άλλη μείωση στο μπάτζετ. Πράγμα οξύμωρο αν σκεφτεί κανείς το πόσο του άρεσε να δημιουργεί θαύματα από το μηδέν – η δική μου εκτίμηση είναι πως απλά ήθελε να φύγει με το κεφάλι ψηλά και επιτυχημένος – όπως αξίζει σε ένα πραγματικά σπουδαίο.

Για τους Ολυμπιακούς θα παραμείνει για πάντα το ιερό τοτέμ της προπονητικής όχι μόνο για τις επιτυχίες του αλλά και γιατί δέθηκε με την ομάδα όσο κανείς όπως ο ίδιος είπε αρκετές φορές.

«Ο Ολυμπιακός κυλάει στο αίμα μου. Το τονίζω αυτό. Κυλάει στο αίμα μου».

Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις είπε:

«Σπουδάζοντας το άθλημα, έμαθα να κοιτάζω την πραγματικότητα, να ασχολούμαι με το υπαρκτό, τον άνθρωπο»

Σαν ένας σύγχρονος φιλόσοφος ο D. Ivkovic μέσα από την πορεία του στα γήπεδα τις διαφορετικές χώρες και ομάδες οι εμπειρίες ετών των οδήγησαν πίσω στα βασικά. Όπως ο Αριστοτέλης μας υπενθύμισε πως η γνώση χωρίζεται σε άμεση, που την αποκτούμε ενορατικά, και σε έμμεση, που την αποκτούμε με την παρατήρηση, την εμπειρία και την αφαίρεση.

Κάτι που θα επιβράβευε και ο Άγγλος φιλόσοφος Francis Bacon σε μια κριτική που έκανε αρκετούς αιώνες αργότερα όταν και είπε:

«το μεγάλο πρόβλημα των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων είναι πως αφιέρωσαν τόσο πολύ χρόνο και ενέργεια στην θεωρία και όχι στην παρατήρηση. Όμως η σκέψη πρέπει να είναι η θεραπαινίδα της παρατήρησης και όχι το υποκατάστατο της».

Σε ολόκληρη την καριέρα του D. Ivkovic, ο κύκλος του σε μια ομάδα ήταν προκαθορισμένος. Αναλάμβανε, ανανέωνε, εξέλισε, έδινε τελική μορφή και είτε κατακτούσε είτε αποτύγχανε. Όταν ένιωθε πως ο κύκλος ολοκληρώθηκε, αναχωρούσε για τον επόμενο προορισμό ξεκινώντας από την αρχή. (10)

Η προσφορά του Dusan Ivkovic στο Ευρωπαϊκό μπάσκετ είναι τεράστια όχι γιατί πέτυχε πολλά αλλά γιατί μας δίδαξε πως μπορείς να δημιουργήσεις αξία από το μηδέν στην διάρκεια του χρόνου και προσαρμοζόμενος στις νέες συνθήκες  μέσω της μεθοδικότητας και της παρατήρησης.

Η απόσυρση του από τους πάγκους δεν σήμανε το τέλος για το legacy του. Εκτός από τους εκατοντάδες παίκτες που εξελίχθηκαν δίπλα του, ο Ντούντα ήταν ο μεγάλος διδάσκαλος ολόκληρης της τωρινής γενιάς των Σέρβων (και όχι μόνο) προπονητών. Ως εκ τούτου οι ιδέες του συνεχίζουν την αέναη πορεία τους στο χρόνο.

Σε ευχαριστούμε για όλα Ντούντα!

Πηγές

1. https://www.contra.gr/Longread/o-megalofyhs-ntousan-ivkovits.4856314.html
2. https://www.euroleague.net/news/blogs/2014-2015/coaches-corner/i/141818/dusan-ivkovic-there-are-no-shortcuts
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1an_Ivkovi%C4%87
4. https://www.basketballforcoaches.com/flex-offense/
5. http://karpetshow.gr/blog/ta-mathimata-ptisis-toy-sofoy-ntoynta
6. https://iperiodico.gr/sport/odi-ston-axeperasto-ntousan-ivkovits/
7. https://www.basketballforcoaches.com/flex-offense/
8. http://www.ukts.rs/wp-content/uploads/2019/03/Predavanje-Dusan-Ivkovic-engleska-verzija.doc
9. http://www.kathimerini.gr/412099/article/epikairothta/a8lhtismos/daskalos-kai-ma8hths-filoi-gia-panta
10. http://hoopfictionism.blogspot.com/2016/07/dusan-ivkovic-the-beginning.html
11. https://www.euroleague.net/news/voices/2015-2016/vladimir-stankovic/i/6fwgc3oseubiu4on/ranko-zeravica-the-player-manufacturer