Σ.σ.: Το άρθρο γράφτηκε σε συνεργασία με τον Spanoularos
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία, μετά και τις απομακρύνσεις Blatt και Πεδουλάκη σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο της σεζόν, σχετικά με το τι είναι αυτό που τελικά κρίνει έναν προπονητή και κάνει τη θητεία του επιτυχημένη ή όχι. Και αν η περίπτωση Πεδουλάκη είναι ομολογουμένως μια πολύ ιδιαίτερη κατάσταση, που τείνει να γίνει και συνήθεια, η απομάκρυνση Blatt, ήταν (δικαιολογημένη ή όχι έγγυται στην κρίση τους καθενός) εκτός της λογικής των αδερφών Αγγελόπουλων.
Πάμε όμως να δούμε κάποια βασικά στοιχεία, από τα οποία κρίνεται ένας προπονητής και, βάσει αυτών, συνήθως χαρακτηρίζεται μετά και το πέρας της εκάστοτε θητείας του, πετυχημένος ή τρώει το ανάθεμα για… τις Δέκα πληγές του Φαραώ.
Επιλογή Παιχτών – Δόμηση Ρόστερ
Πρώτο πράγμα που καλείται να κάνει ένας νέος coach είναι φυσικά η δόμηση του ρόστερ. Πρέπει να επιλέξει ποιοι παίχτες του ”κάνουν” από το ήδη υπάρχον υλικό και μετά έρχεται και η δική του επιλογή, τα extra κομμάτια που θα συμπληρώσουν το puzzle. Όταν το χρήμα ρέει άφθονο, οι επιλογές είναι τρομακτικά πολλές (και εμφανείς επίσης). Αν όμως το μπάτζετ είναι περιορισμένο χρειάζεται γνώση της αγοράς, καλό ”μάτι” κατά το scouting και φυσικά σωστή κατανομή χρημάτων ανά θέση. Αυτομάτως, η λογική λέει ότι οι παραπάνω αρμοδιότητες είναι ευθύνη πολλών ανθρώπων και διαφορετικών τμημάτων ενός οργανισμού, όχι όμως και στην Ελλάδα, όπου χρέη τμήματος scouting και GM αναλαμβάνει συνήθως ο ίδιος ο προπονητής και το team του.
Η παρουσία ισχυρού τμήματος scouting, που θα λειτουργεί όλο το χρόνο και ανεξάρτητα από τις ανάγκες της ομάδας, ενδεχομένως είναι απαραίτητη. Επίσης αναγκαία συνθήκη για την ομαλή λειτουργία της ομάδας είναι ένας GM ο οποίος συχνά μπορεί να είναι τεχνοκράτης, και θα είναι αυτός που θα ασχολείται με τα εκτός των γραμμών, πάντα σε συνεννόηση με τον coach, θα είναι ο δίαυλος επικοινωνίας διοίκησης – προπονητικού team και, τέλος, θα αποφορτίσει τον προπονητή από το έργο που λανθασμένα πολλές φορές του χρεώνεται.
Φιλοσοφία και εκτέλεση
Αφού λοιπόν γίνει η mise en place, συμπληρωθεί το ρόστερ εν ολίγοις, καλείται ο coach να δουλέψει στο κομμάτι για το οποίο προσλήφθηκε εξαρχής, το αγωνιστικό. Πρώτο στάδιο αυτό της προετοιμασίας, κατά το οποίο γνωρίζεται με τους παίχτες, τους αναλύει τη θεώρηση του για το άθλημα και τι φαντάζεται αυτός για την ομάδα. Στην συνέχεια, οι πολλές ώρες στο γήπεδο είναι αυτές που θα δέσουν το γλυκό για καλύτερο αποτέλεσμα. Εδώ να σημειωθεί ότι τα προηγούμενα χρόνια, κατά την περίοδο της προετοιμασίας, δουλευόταν κυρίως η φυσική κατάσταση της ομάδας και οι παίχτες έδεναν σαν γκρουπ παίζοντας με μπάλα σταδιακά, κάτι που πλέον τείνει να σταματήσει, καθώς η ανάγκη εύρεσης χημείας του γκρουπ είναι η νούμερο ένα προτεραιότητα.
Στο σημείο αυτό, έρχεται και η πρώτη ερώτηση σχετικά με τον κάθε coach και τη φιλοσοφία του. Είναι αυτός που τελικά δίνει ταυτότητα στην ομάδα του (ανεξαρτήτως ρόστερ) ή είναι το σύνολο και τα στοιχεία των παιχτών του επηρεάζουν το τι μπάσκετ θα παίξει; Είδαμε πρόσφατα δύο παραδείγματα προπονητών που, μέχρι πρότινος, χαρακτηρίζονταν για την αμυντική ταυτότητα που έδιναν στις ομάδες τους, να απαντούν διαφορετικά στην ερώτησή μας. Μιλάμε για τον Αργύρη Πεδουλάκη και τον Γιάννη Σφαιρόπουλο. Ο πρώτος στην, εκ νέου, σύντομη θητεία του στον Παναθηναϊκό, φάνηκε να έχει ως κύριο μέλημά του να βρει χημεία και ρόλους στην επίθεση, έχοντας βέβαια και το υλικό για να το κάνει. Έβαλε όμως σε δεύτερο πλάνο τις αρχές του στην άμυνα, κάτι που τελικά φάνηκε να του κοστίζει. Αντίθετα, είδαμε τον coach Bullet, ακόμα και από το περσινό δεύτερο μισό που βρέθηκε στην ομάδα του λαού, να δίνει στο ρόστερ του αγωνιστική ταυτότητα πρώτα αμυντική, βάζοντας συγκεκριμένες προτεραιότητες παρόλο που (ειδικά πέρσι) το σύνολο φαινόταν να μην μπορεί να υπηρετήσει τέτοιου είδους τακτικές.
Maccabi Tel Aviv 2018-2019 ( πρώτα 7 ματς με Spahija στον πάγκο) : DRTG100 115,3
2018-2019 ( υπόλοιπα 23 ματς με Σφαιρόπουλο) : DRTG100 107.1
2019-2020 (πρώτα 10 ματς στη σεζόν) : DRTG100 102.5
Ωστόσο τα συγκεκριμένα παραδείγματα, είναι μόνο δύο περιπτώσεις, ανάμεσα στις χιλιάδες. Σαν ένα πιο γενικό πλαίσιο, θα λέγαμε ότι αν η πρόσληψη γίνει το καλοκαίρι, η απάντηση, τουλάχιστον στα δικά μας μάτια είναι λίγο πολύ ξεκάθαρη. Ο coach θα δομήσει το ρόστερ με βάση τη φιλοσοφία του και το μπάσκετ που θέλει ιδανικά να υπηρετήσει. Τι γίνεται όμως αν προσληφθεί κατά τη διάρκεια της σεζόν; Αυτός πρέπει να προσαρμοστεί, στις επιλογές του προκατόχου του βάζοντας πάντα τις προσωπικές του πινελιές, παρεμβαίνοντας όσο χρειάζεται ανάλογα την περίπτωση.
Αν όμως λείπουν τα υλικά για να φτιάξει το φαγητό που εκείνος έχει συνηθίσει να μαγειρεύει;
Εκεί έρχεται ένα άλλο στοιχείο, που συνήθως είναι αυτό που ξεχωρίζει τους καλούς από τους πολύ καλούς προπονητές, και δεν είναι άλλο από την εξέλιξη των παιχτών του.
Εξέλιξη
Εδώ υπάρχουν δύο είδη εξέλιξης.
Το πρώτο, αφορά τη συνολική εξέλιξη ενός παίχτη στο πέρασμα του χρόνου. Το οποίο έχει να κάνει φυσικά και με τον ίδιο αλλά και το πλαίσιο-περιβάλλον στο οποίο εργάζεται και κατά πόσο αυτό τον ωθεί στο να γίνεται κάθε μέρα καλύτερος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα προπονητή που οι παίχτες του γίνονται σταθερά καλύτεροι είναι ο Željko Obradović. Δε χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά, παρά μόνο στη θητεία του στη Φενέρ, παίχτες όπως ο Kalinić, ο Gudurić, ο Μelli, ακόμα και ο Σλούκας έχουν παίξει το καλύτερο, μέχρι στιγμής, μπάσκετ της καριέρας τους δίπλα στον Obradović, κάτι που θα ήταν αμφίβολο αν οι ίδιοι παίχτες βρίσκονταν σε άλλο οργανισμό την ίδια περίοδο.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε τα rankings των παιχτών στις θητείες τους πριν τη Φενέρ και κατά τη θητεία τους εκεί.
Σλούκας, 2011-2015 (Oλυμπιακός): PIR 7.05
2015-2019 (Fenerbahçe): PIR 11.2
Gudurić, 2015-2017 (Ερυθρός Αστέρας): PIR 6.1
2017-2019 (Fenerbahçe): PIR 8.7
Melli, 2010-2017 (Αrmani Milano, Bamberg): 7.8
2017-2019 (Fenerbahçe): 10.7
Δεύτερο είδος εξέλιξης, λιγότερο μακροπρόθεσμο, είναι αυτό κατά το οποίο ο προπονητής καλείται σε μικρό χρονικό διάστημα (επαγγελματικός αθλητισμός γαρ), να εκμεταλλευτεί στοιχεία από το υπάρχον ρόστερ τα οποία καμιά φορά τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση, δεν υπάρχουν. Εκεί πρέπει να δουλέψει στον τομέα της αυτοπεποίθησης του παίχτη, στο να τον πιέζει να παίζει στα άκρα, και να κερδίσει παράλληλα την εμπιστοσύνη του.
Η σχέση παίκτη – προπονητή περνάει από πολλά κύματα και από πολλά στάδια. Ο προπονητής για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του αθλητή χρειάζεται πρωτίστως γνώση, διότι αυτή θα κάνει τον παίκτη να τον ακούσει και να εκτελέσει τις εντολές του. Όμως αν υπάρξει εκεί κενό, ο παίκτης θα αρχίσει να χάνει την εμπιστοσύνη προς τον προπονητή και αργά ή γρήγορα θα υπάρξει ρήξη. Αρκετές φορές βλέπουμε πολλούς προπονητές να αποτυγχάνουν ενώ η ιστορία τους έδειχνε πως θα πετύχουν. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο David Blatt στον Ολυμπιακό ή ο Dušan Ivković στην Efes. Σίγουρα γι’ αυτές τις αποτυχίες δεν ευθύνονται οι ελλιπείς μπασκετικές γνώσεις των παραπάνω, αλλά είναι συνάρτηση πολλών προκείμενων, μεταξύ άλλων και η έλλειψη ουσιώδους επικοινωνίας και χημείας μεταξύ αυτών και των παιχτών.
Έτσι ανάλογα με το πως χρησιμοποιεί ο κάθε προπονητής τον παίχτη πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αντλήσει το 100% από αυτόν χωρίς να τον εκθέτει ανάλογα με τις ανάγκες της ομάδας, έχοντας απαιτήσεις εκτός του ρεπερτορίου του. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα του πρόσφατου παρελθόντος, είναι αυτό που κατάφερε ο νυν προπονητής της Εθνικής ομάδας, Rick Pitino, πέρσι με τον Παναθηναϊκό. Πριν την έλευσή του οι πράσινοι πάσχιζαν στον τομέα του σουτ, ο Pitino έδωσε ψυχολογία στους παίχτες εξηγώντας τους παράλληλα ότι δεν λείπουν οι καλοί σουτέρ από το ρόστερ αλλά οι συνθήκες εκτέλεσης είναι κακές κατά τη διάρκεια των αγώνων.
Ενδεικτικά κάποια παραθέτουμε κάποια στατιστικά πριν και μετά την έλευση Pitino.
Στα πρώτα 14 ματς (Pasqual-Βόβορας): ORTG100 : 108.4
eFG% : 51.1
3FG% : 29.6
Στα 16 ματς με τον Pitino στον πάγκο: ORTG100 : 111.8
eFG% : 53.1
3FG% : 33.6
Υπάρχει, λοιπόν η εξέλιξη αλλά υπάρχει και ο ρόλος του κάθε παίχτη στο σύστημα του προπονητή. Αυτός εξηγείται και αποδίδεται στον καθένα ξεχωριστά και φυσικά επαναξιολογείται συνεχώς ανάλογα την πορεία και τις ανάγκες της ομάδας αλλά και τα επίπεδα ανταπόκρισής του.
Tομέας Ψυχολογία
Σε μια ομάδα υπάρχουν σχέσεις επαγγελματικές που συχνά γίνονται και ανθρώπινες, εκεί υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει αυτά τα δύο. Συχνά στη σημερινή εποχή, ο προπονητής πρέπει να γίνει και ψυχολόγος, διότι έχει να διαχειριστεί ένα μεγάλο γκρουπ ανθρώπων συνήθως μικρών σε ηλικία που ακόμα εξελίσσονται και ωριμάζουν και έχουν φυσικά να αντιμετωπίσουν πολλούς εξωαγωνιστικούς πειρασμούς αλλά και να ισορροπήσουν ψυχικά έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τις επαγγελματικές τους αρμοδιότητες. Τα τελευταία χρόνια στο NBA αλλά και σε αρκετές ομάδες της ισπανικής λίγκας, υπάρχουν ψυχολόγοι που εργάζονται καθημερινά με τους αθλητές, δείχνοντάς μας έτσι πόσο σημαντικά αντιμετωπίζεται στις 2 πιο οργανωμένες λίγκες του κόσμου ο τομέας της ψυχολογίας και της σωστής ψυχικής υγείας των αθλητών.
Καταλαβαίνουμε με αυτόν τον τρόπο ότι οι αθλητές είναι πάνω απ’ όλα άνθρωποι και το να ισορροπήσουν καμιά φορά μεταξύ επαγγελματικού αθλητισμού και πραγματικότητας είναι πιο δύσκολο απ’ όσο φαίνεται. Ο τομέας αυτός της ψυχολογίας λοιπόν, συχνά αναλαμβάνεται από έναν προπονητή ωστόσο η παρουσία επαγγελματιών ψυχολόγων σε μια ομάδα σίγουρα αλλάζει το περιβάλλον για έναν αθλητή και μπορεί να συζητήσει και να αντιμετωπίσει προβλήματα τα οποία ενδεχομένως να μην φαίνεται καν ότι υπάρχουν.
Καταλαβαίνει εύκολα κανείς πόσο καίρια θέση είναι αυτή του προπονητή. Μηδαμινές είναι οι περιπτώσεις ομάδων που πέτυχαν χωρίς καλό προπονητή στην άκρη του πάγκου. Αντίθετα, ομάδες με χαμηλού επιπέδου ρόστερ, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, κατάφεραν και τρύπησαν το ταβάνι τους με προπονητή που ταίριαξε στον εκάστοτε σύλλογο.
Στόχοι-Αποτελέσματα
Και φτάνουμε και στην ουσία της όλης συζήτησης, γιατί καλά όλα τα παραπάνω αλλά όταν μιλάμε για επαγγελματικό αθλητισμό, τα αποτελέσματα είναι αυτά που μετράνε. Ειδικά στην Ελλάδα βέβαια, έχουμε μάθει να καταφεύγουμε σε μια προπονητοφαγία με την πρώτη στραβή, επηρεασμένοι μάλλον και από τα τόσα χρόνια παράλληλης ενασχόλησης με τις ποδοσφαιρικές ομάδες όπου οι προπονητές άλλαζαν με συχνότητα μεγαλύτερη και από αυτή των εθνικών παρελάσεων.
Χρειάζεται λοιπόν, υπομονή σε ότι έχει να κάνει με τα αποτελέσματα και φυσικά στους στόχους που θέτει η κάθε ομάδα στην αρχή της σεζόν.
Παράλληλα, η διοίκηση πρέπει να παρέχει στην ομάδα ανά πάσα στιγμή οτιδήποτε χρειάζεται. Αυτό ξεκινάει φυσικά με τις σωστές εγκαταστάσεις, πτήσεις τσάρτερ όπου αυτές είναι απαραίτητες, σωστή αποκατάσταση των παιχτών μετά τους αγώνες και άλλα, έτσι ώστε το προπονητικό επιτελείο να είναι πλήρως αφοσιωμένο στο σκοπό στον οποίο έχει ταχθεί και να μπορεί να κριθεί αποκλειστικά για το έργο που παρουσιάζει.
Αντί επιλόγου
Τρία πράγματα χαρακτηρίζουν το σοφό άνθρωπο: Πρώτο, κάνει ο ίδιος αυτά που συμβουλεύει τους άλλους να κάνουν. Δεύτερο, δεν κάνει τίποτα που να αντιβαίνει στην αλήθεια. Τρίτον, είναι υπομονετικός με τις αδυναμίες των άλλων.
Λέων Τολστόι, 1828-1910, Ρώσος συγγραφέας
